Moet ik een veiligheidsgordel dragen in een hoogwerker?
Regelmatig krijg ik tijdens een audit of inspectie de volgende vraag:
“Waarom moet ik eigenlijk een veiligheidsgordel dragen in een hoogwerker? Ik zit toch veilig in een bak en werken op een ladder is veel onveiliger!”
Best een lastige vraag. Eigenlijk heeft de vrager een klein beetje gelijk, met het werken op ladders gebeuren inderdaad veel meer dodelijke ongevallen. Maar is het aantal ongelukken bepalend? Moet je in een hoogwerker dan maar geen een veiligheidsgordel dragen?
Relevante wet- en regelgeving
Welke wet- en regelgeving is relevant bij het werken in een hoogwerker? Ten eerste natuurlijk voorschriften van de fabrikant en de Arbowet, maar ook de basismodule 
van SZW en de vakliteratuur zijn van belang. En daarnaast zijn bovenal de bedrijfsregels van het bedrijf belangrijk. Het is namelijk leidend onder welke risicovolle omstandigheden je de hoogwerker gebruikt in het bedrijf. Dit is per situatie verschillend en kan tot op het laatste moment wijzigen. Vergeet dan ook niet de LMRA (Laatste Minuut Risico Analyse). Op basis hiervan kan een werknemer namelijk nog besluiten om meer veiligheidsvoorzieningen te treffen of om het werk stil te zetten.
Voorschriften van de fabrikant
De fabrikant van de hoogwerker moet in zijn gebruiksaanwijzing aangeven wat de restrisico’s zijn van de hoogwerker. Op basis van deze restrisico’s geeft hij aan welke PBM minimaal verplicht zijn. Als in de gebruiksaanwijzing staat dat een veiligheidsharnas verplicht is dan moet je deze ook dragen. Probleem opgelost, zou je denken. Maar let wel op, de fabrikant geeft slechts minimale voorschriften. Je moet als werkgever altijd vastleggen of er niet nog aanvullende beschermende maatregelen noodzakelijk zijn.
Het is echter zeker mogelijk dat er niets in de voorschriften van de fabrikant staat. Wat dan?
Wat zegt de Arbowet?
Relevante onderdelen van de arbowetgeving voor het werken met de hoogwerker zijn:
- arbobesluit artikel 7.3 (geschiktheid arbeidsmiddelen)
- artikel 7.18b (hijs- en hefwerktuigen voor personen)
- artikel 7.23 voorschriften betreffende het gebruik van ter beschikking gestelde arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte.
Op basis van artikel 7.3 moet de werkgever bij de keuze van arbeidsmiddelen die hij ter beschikking stelt rekening houden met de RI&E van het werk dat gedaan moet worden. De arbeidsmiddelen mogen alleen gebruikt worden voor dat doel en op de wijze waarvoor ze zijn ingericht en bestemd zijn. Hierbij moet rekening worden gehouden met de gevaren van de arbeidsplaats in combinatie met het arbeidsmiddel. Als gevaren niet kunnen worden voorkomen moeten ze zoveel mogelijk worden beperkt. Tevens moeten ongewilde gebeurtenissen zoveel mogelijk worden voorkomen.
Eisen hijs- en hefwerktuigen
Artikel 7.18b stelt dat hijs- en hefwerktuigen die zijn bestemd voor het hijsen of heffen van personen, zodanig zijn uitgerust dat voorkomen wordt dat:
- het hijs- of hefplatform voor personen naar beneden valt;
- personen van dit platform vallen;
- een persoon die van het hijs- of hefwerktuig gebruik maakt wordt verpletterd, beklemd raakt of wordt aangestoten, in het bijzonder als gevolg van een onopzettelijk contact met een voorwerp.
Met andere woorden, de werkgever moet zorgen dat de werknemer in de bak van de hoogwerker niet naar beneden kan vallen. Dat doet hij o.a. met een deugdelijk hekwerk van de werkbak. Deze tekst is ook opgenomen in de “Basis inspectiemodule Arbeidsmiddelen: algemeen“, op basis waarvan de Inspectie SZW handhaaft. In de Basis inspectiemodule over rolsteigers en draagbaar klimmaterieel worden hoogwerkers niet specifiek genoemd.
Artikel 7.23 stelt dat rekening moet worden gehouden met de RI&E. Afhankelijk van het te gebruiken arbeidsmiddel moeten de nodige maatregelen worden genomen ter minimalisering van de aan dit arbeidsmiddel verbonden risico’s voor de werknemers. Zo nodig worden valbeveiligingen aangebracht. Deze valbeveiligingen zijn van een zodanige configuratie en sterkte dat vallen van hoogte wordt voorkomen of dat een eventuele val wordt gestopt, zodanig dat letsel bij de werknemers zoveel mogelijk wordt voorkomen.
Zegt de wetgeving nou dat een veiligheidsgordel altijd noodzakelijk is? Nee, dit moet altijd bepaald worden op basis van aantoonbare beoordeling van de specifieke handeling en de specifieke arbeidsplaats.
Wat staat er in de vakliteratuur?
In de vakliteratuur van de bouw (Abomafoon 5.07 hoogwerkers) staat:
Wat moet de werkgever nou doen?
De werkgever moet zelf een beslissing nemen over de beschermende maatregelen die noodzakelijk zijn in de hoogwerker. Dit moet hij doen op basis de risico’s voor de specifieke handeling in dit specifieke arbeidsmiddel op deze specifieke arbeidsplaats. Hij moet hiervoor een risicobeoordeling en -evaluatie uitvoeren. Deze RI&E is een wettelijke verplichting! Dit kan bijvoorbeeld vormgegeven worden in TRA (taakrisicoanalyse). Er zijn vele factoren die mee kunnen wegen in TRA. Hoe egaal is de ondergrond? Is er verkeer? Hoe risicovol zijn de activiteiten die je in de bak gaat uitvoeren? Welke tools ga je toepassen in de bak? Hoe lang duren de werkzaamheden?